فرارو- یک کار‌شناس مسائل بین
الملل بروز اختلاف میان ایران و آمریکا درباره سرنوشت تحریم‌ها پس از توافق جامع
را ناشی از «چالش گام نخست» دانست و تاکید کرد که دو طرف باید همانند ژنو۳، ساز و
کاری را طراحی و تنظیم کنند که عمل به تعهدات از سوی دو طرف به صورت همزمان امکان
پذیر شود.
چالش تفسیر‌ها از تفاهم لوزان همچنان ادامه دارد. ایران تاکید دارد که بر پایه تفاهم لوزان همه تحریم‌ها پس از توافق جامع لغو خواهد شد. این در حالی است که طرف اصلی مذاکرات یعنی آمریکا تاکید دارد که تحریم‌های ایران به صورت مرحله‌ای لغو می‌شود.
در همین حال دیروز جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به اظهارات اخیر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در نیویورک که گفته بود شورای امنیت سازمان ملل باید طی چند روز پس از حصول یک توافق نهایی تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند گفت: ما پیش از این به وضوح مشخص کردیم که هرگونه لغو تحریم‌ها علیه تهران تنها پس از آن‌که این کشور گام‌های قابل راستی‌آزمایی برای عمل به تعهداتش در این توافق را برداشت صورت خواهد گرفت.
بر این اساس آمریکا ابتدا خواستار برداشتن گام نخست عمل به تعهدات در چارچوب توافق جامع است تا در ازای گام اعتماد ساز ایران، تحریم‌ها لغو شود. در حالی که جمهوری اسلامی ایران خواستار همزمانی عمل به تعهدات از سوی دو طرف است.
وجود این اختلاف سبب شده است با وجود تفاهم صورت گرفته در لوزان انتظارات از حصول توافق جامع در موعد مقرر با اما و اگرهایی مواجه شود.
چالش گام نخست میان ایران و آمریکا
در همین حال یک کار‌شناس روابط بین الملل درباره اختلاف جدید و جدی ایران و آمریکا پس از تفاهم لوزان، گفت: وجود اختلاف میان ایران و آمریکا در رابطه با سرنوشت تحریم‌ها پس از توافق جامع یک واقعیت غیر قابل انکار است این واقعیت هم از همان ابتدا در روح مذاکرات قرار داشت که به «چالش گام نخست» معروف شده است.
مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه، در گفت‌و‌گو با فرارو، ضمن بیان این مطلب در تعریف «چالش گام نخست» گفت: چالش گام نخست به این مسئله مربوط می‌شود که برای اعتماد سازی آیا باید ابتدا ایران به تعهدات مورد نظر طرف مقابل یعنی گروه ۱+۵ عمل کند یا گروه ۱+۵ ابتدا عمل به تعهدات را در دستور کار قرار دهد.
وی افزود: از منظر حقوقی واقعیت این است که درست یا نادرست، حقیقی یا غیرحقیقی، سیاسی یا غیر سیاسی، انگشت اتهام تخطی از قوانین بین المللی در رابطه با در اختیار داشتن انرژی صلح آمیز هسته‌ای به طرف ایران نشانه رفته است. بنابراین این ایران است که باید صلاحیت خود را برای داشتن انرژی صلح آمیز هسته‌ای را از منظر کشورهای طرف مذاکره اثبات کند. بنابراین، به نظر می‌رسد که این ایران است که در موقعیت برداشتن گام نخست قرار دارد.
این کار‌شناس مسائل بین الملل ادامه داد: با این حال از منظر مقامات جمهوری اسلامی ایران، طرف مقابل بار‌ها ثابت کرده است که غیرقابل اعتماد است که همین عدم اعتماد و اطمینان سبب شده تا برداشتن گام نخست ابتدا از جانب ایران کار سهلی نباشد چرا که این نگرانی وجود دارد درصورت برداشته شدن گام‌های اعتماد ساز از جانب ایران طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند.
وی تصریح کرد: لذا در این چارچوب باید تاکید کرد که ضروری است ایران به مکانیسمی بیندشید که در پرتو آن کمترین فاصله میان راستی آزمایی و برداشن تحریم‌ها صورت گیرد.
مطهرنیا گفت: به نظر می‌رسد که آنچه هم اکنون در دستور کار تیم‌های مذاکره کننده هسته‌ای پس از تفاهم لوزان، در وین و یا نیویورک قرار دارد در راستای دستیابی به همین مکانیزم با هدف ایجاد فضایی مثبت به منظور حصول توافق جامع و نهایی، در ارتباط با همزمانی، راستی آزمایی از برنامه هسته‌ای ایران و برداشتن تحریم‌ها توسط شورای امنیت باشد.
وی افزود: عمل به تعهداتِ متقابلِ همزمان از سوی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ نیازمند مقدماتی است که در راس آن وجود اراده در پایتخت‌ها برای حل و فصل این مسئله قرار دارد. در صورت فراهم شدن این مقدمات دوطرف خواهند توانست که مسیری را بیابند که به زمینه‌های همزمانی و نزدیک بودن تعهدات متقابل جامه عمل بپوشاند.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: بعد از مذاکرات ژنو۳ در آذرماه سال ۱۳۹۲ که ایران و گروه ۱+۵ توانستند به نخستین توافق پس از نزدیک به یک دهه چالش بر سر برنامه هسته‌ای ایران دست پیدا کنند با وجود اختلاف ساعات به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی، ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا توانستند از منظر حقوقی به طور همزمان پایبندی خود به تعهداتشان در چارچوب توافق برنامه اقدام مشترک به عمل آوردند.
مطهرنیا ادامه داد: یعنی در ژنو۳ دو طرف توانستند چالش گام نخست را به صورت مطلوب مدیریت کنند که این مهم با تنظیم ساز و کاری مناسب امکان پذیر شد. از این رو اگر چه تنظیم ساز و کار میان دو طرف برای فراهم کردن زمینه همزمانی گام‌های اعتماد ساز کار سختی است اما غیر ممکن نیست.
وی در ادامه درباره انگشت گذاشتن مقامات رسمی دو طرف اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا بر این اختلاف و پررنگ جلوه دادن آن از کجا ناشی می‌شود گفت: نفس مطرح شدن چنین مطالبی از سوی دو طرف را باید در چارچوب ساز و کارهای رسانه‌ای قبل از هر مقطع مذاکرات دیپلماتیک دانست. لذا بزرگ نمایی چنین چالشی اگر چه واقعی است اما در برگیرنده اهداف تعریف شده در معادلات دیپلماتیک است.
این استاد دانشگاه در خاتمه با تاکید بر اینکه تعیین سرنوشت تحریم‌های ایران پس از توافق جامع در گرو حل و فصل «چالش گام نخست» است گفت: بنابراین همانگونه که مورد اشاره قرار گرفت باید واقعیت‌های موجود در مذاکرات را پذیرفت و در آینده زمانی آن را مدیریت کرد از این رو باید سناریوهای متفاوتی را در این زمنیه طراحی تا چالش موجود از صورت یک تهدید در مذاکرات به صورت یک فرصت تبدیل شود.
چالش تفسیر‌ها از تفاهم لوزان همچنان ادامه دارد. ایران تاکید دارد که بر پایه تفاهم لوزان همه تحریم‌ها پس از توافق جامع لغو خواهد شد. این در حالی است که طرف اصلی مذاکرات یعنی آمریکا تاکید دارد که تحریم‌های ایران به صورت مرحله‌ای لغو می‌شود.
در همین حال دیروز جاش ارنست، سخنگوی کاخ سفید در واکنش به اظهارات اخیر محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران در نیویورک که گفته بود شورای امنیت سازمان ملل باید طی چند روز پس از حصول یک توافق نهایی تحریم‌ها علیه ایران را لغو کند گفت: ما پیش از این به وضوح مشخص کردیم که هرگونه لغو تحریم‌ها علیه تهران تنها پس از آن‌که این کشور گام‌های قابل راستی‌آزمایی برای عمل به تعهداتش در این توافق را برداشت صورت خواهد گرفت.
بر این اساس آمریکا ابتدا خواستار برداشتن گام نخست عمل به تعهدات در چارچوب توافق جامع است تا در ازای گام اعتماد ساز ایران، تحریم‌ها لغو شود. در حالی که جمهوری اسلامی ایران خواستار همزمانی عمل به تعهدات از سوی دو طرف است.
وجود این اختلاف سبب شده است با وجود تفاهم صورت گرفته در لوزان انتظارات از حصول توافق جامع در موعد مقرر با اما و اگرهایی مواجه شود.
چالش گام نخست میان ایران و آمریکا
در همین حال یک کار‌شناس روابط بین الملل درباره اختلاف جدید و جدی ایران و آمریکا پس از تفاهم لوزان، گفت: وجود اختلاف میان ایران و آمریکا در رابطه با سرنوشت تحریم‌ها پس از توافق جامع یک واقعیت غیر قابل انکار است این واقعیت هم از همان ابتدا در روح مذاکرات قرار داشت که به «چالش گام نخست» معروف شده است.
مهدی مطهرنیا، استاد دانشگاه، در گفت‌و‌گو با فرارو، ضمن بیان این مطلب در تعریف «چالش گام نخست» گفت: چالش گام نخست به این مسئله مربوط می‌شود که برای اعتماد سازی آیا باید ابتدا ایران به تعهدات مورد نظر طرف مقابل یعنی گروه ۱+۵ عمل کند یا گروه ۱+۵ ابتدا عمل به تعهدات را در دستور کار قرار دهد.
وی افزود: از منظر حقوقی واقعیت این است که درست یا نادرست، حقیقی یا غیرحقیقی، سیاسی یا غیر سیاسی، انگشت اتهام تخطی از قوانین بین المللی در رابطه با در اختیار داشتن انرژی صلح آمیز هسته‌ای به طرف ایران نشانه رفته است. بنابراین این ایران است که باید صلاحیت خود را برای داشتن انرژی صلح آمیز هسته‌ای را از منظر کشورهای طرف مذاکره اثبات کند. بنابراین، به نظر می‌رسد که این ایران است که در موقعیت برداشتن گام نخست قرار دارد.
این کار‌شناس مسائل بین الملل ادامه داد: با این حال از منظر مقامات جمهوری اسلامی ایران، طرف مقابل بار‌ها ثابت کرده است که غیرقابل اعتماد است که همین عدم اعتماد و اطمینان سبب شده تا برداشتن گام نخست ابتدا از جانب ایران کار سهلی نباشد چرا که این نگرانی وجود دارد درصورت برداشته شدن گام‌های اعتماد ساز از جانب ایران طرف مقابل به تعهدات خود عمل نکند.
وی تصریح کرد: لذا در این چارچوب باید تاکید کرد که ضروری است ایران به مکانیسمی بیندشید که در پرتو آن کمترین فاصله میان راستی آزمایی و برداشن تحریم‌ها صورت گیرد.
مطهرنیا گفت: به نظر می‌رسد که آنچه هم اکنون در دستور کار تیم‌های مذاکره کننده هسته‌ای پس از تفاهم لوزان، در وین و یا نیویورک قرار دارد در راستای دستیابی به همین مکانیزم با هدف ایجاد فضایی مثبت به منظور حصول توافق جامع و نهایی، در ارتباط با همزمانی، راستی آزمایی از برنامه هسته‌ای ایران و برداشتن تحریم‌ها توسط شورای امنیت باشد.
وی افزود: عمل به تعهداتِ متقابلِ همزمان از سوی ایران و کشورهای عضو گروه ۱+۵ نیازمند مقدماتی است که در راس آن وجود اراده در پایتخت‌ها برای حل و فصل این مسئله قرار دارد. در صورت فراهم شدن این مقدمات دوطرف خواهند توانست که مسیری را بیابند که به زمینه‌های همزمانی و نزدیک بودن تعهدات متقابل جامه عمل بپوشاند.
این استاد دانشگاه در ادامه یادآور شد: بعد از مذاکرات ژنو۳ در آذرماه سال ۱۳۹۲ که ایران و گروه ۱+۵ توانستند به نخستین توافق پس از نزدیک به یک دهه چالش بر سر برنامه هسته‌ای ایران دست پیدا کنند با وجود اختلاف ساعات به دلیل تفاوت‌های جغرافیایی، ایران، آمریکا و اتحادیه اروپا توانستند از منظر حقوقی به طور همزمان پایبندی خود به تعهداتشان در چارچوب توافق برنامه اقدام مشترک به عمل آوردند.
مطهرنیا ادامه داد: یعنی در ژنو۳ دو طرف توانستند چالش گام نخست را به صورت مطلوب مدیریت کنند که این مهم با تنظیم ساز و کاری مناسب امکان پذیر شد. از این رو اگر چه تنظیم ساز و کار میان دو طرف برای فراهم کردن زمینه همزمانی گام‌های اعتماد ساز کار سختی است اما غیر ممکن نیست.
وی در ادامه درباره انگشت گذاشتن مقامات رسمی دو طرف اصلی مذاکرات یعنی ایران و آمریکا بر این اختلاف و پررنگ جلوه دادن آن از کجا ناشی می‌شود گفت: نفس مطرح شدن چنین مطالبی از سوی دو طرف را باید در چارچوب ساز و کارهای رسانه‌ای قبل از هر مقطع مذاکرات دیپلماتیک دانست. لذا بزرگ نمایی چنین چالشی اگر چه واقعی است اما در برگیرنده اهداف تعریف شده در معادلات دیپلماتیک است.
این استاد دانشگاه در خاتمه با تاکید بر اینکه تعیین سرنوشت تحریم‌های ایران پس از توافق جامع در گرو حل و فصل «چالش گام نخست» است گفت: بنابراین همانگونه که مورد اشاره قرار گرفت باید واقعیت‌های موجود در مذاکرات را پذیرفت و در آینده زمانی آن را مدیریت کرد از این رو باید سناریوهای متفاوتی را در این زمنیه طراحی تا چالش موجود از صورت یک تهدید در مذاکرات به صورت یک فرصت تبدیل شود.
