غار "کلماکره" از غارهای باستانی
و کهن لرستان است که داستانی شگفت انگیز و سرنوشتی پر راز و رمز دار و تاکنون راز
و رمز اشیای عتیقه غار کلماکره در پردهای از ابهام باقی مانده است.تاکنون راز
و رمز این اشیای عتیقه در پردهای از ابهام باقی مانده است. به گمانی،
ظروف نقرهای که به اشکال مختلف از غار کلماکره
بدست آمده است باید غنایمی باشد که "کاسیان" یعنی ساکنان اصلی لرستان از
یغماگران و سپاهیان آتنی گون باز پس گرفتهاند.
"آتنی گون" از سرداران اسکندر مقدونی بوده که جهت دستیابی به همدان از
کوههای لرستان عبور کرده است.مجسمه‌های این غار عمدتاً نقرهای و شامل
اشکال حیوانات وحشی، تنگ‌های نقرهای با برجستگی‌های زیبا، ریتون و سکه‌های
طلا و نقره هستند که بخشی از آنها در موزه فلک الافلاک شهر خرمآباد
نگهداری می‌شوند.بسیاری از اشیای تاریخی و ارزشمند این غار که از آن به
عنوان یکی از ۶ گنجینه بزرگ کشف شده در جهان یاد می‌کنند، امروز در موزه‌های خارج
از کشور قرار دارند. از جمله این موزه‌ها که آثار بی نظیر غار کلماکره را در خود
جای داده‌اند می‌توان به موزه لوور پاریس، سن پطرزبورگ روسیه، متروپولیتن نیویورک،
بریتیش میوزیوم لندن و موزه میهو ژاپن اشاره کرد.همچنین تعدادی از این آثار در موزه‌های
مختلف داخلی از جمله موزه ایران باستان، موزه قلعه فلک الافلاک، تبریز و ایلام نگهداری می‌شوند.
بسیاری از اشیای مکشوفه کلماکره که به خارج از کشور راه یافت در قالب یک نمایش
ویژه در نیویورک، لس‌آنجلس، لندن و وین در معرض دید عموم گذاشته شدند.
این مکان راز آلود نه تنها از لحاظ
بازشناسی تحولات فرهنگی قابل تامل بوده که از حیث تحولات زمین شناسی و غار شناسی
نیز در خور اهمیت و پژوهش است. یکی از آثار منحصر به فرد مربوط به این غار، شیردال
باستانی است؛ جام شیردال مربوط به دوره هخامنشی و احتمالا 500 سال پیش از میلاد
مسیح است.غار کلماکره در بخش مرکزی پلدختر در جنوب کوه مله
Maleh در
ارتفاع ۵۵۰ متری از سطح دشت روستای دره باغ واقع شده است. دهانه‌های تقریباً دو
قلوی غار در پناه صخره‌ای شیب‌دار با دیدی کاملاً کور قرار گرفته است، به همین
دلیل تاکنون دهانه‌های آن از نظرها پنهان مانده است، بنابراین از هر نظر مأمن
مطمئنی برای اختفا و شرایط اضطراری به حساب می‌آمده است.طبق گفته بومیان منطقه، یکی از اهالی پلدختر
که به شکار علاقمند بوده است، در سال 1367 جهت یافتن شکار به کوه "مهله"
می‌رود و بر حسب تصادف به دره‌ای می‌رسد که غار کلماکره در دل صخره‌های آن قرار
گرفته است. شکارچی مذکور بر روی صخره‌های مقابل غار به انتظار بز کوهی‌ای می‌نشیند
که شاهد ورودش به غار بوده است، پس از چند دقیقه کل برمی‌گردد و شکارچی متوجه
چسبیدن ریش‌های کل به هم می‌شود که این امر بیانگر وجود آب در داخل غار بوده است.
بالاخره شکارچی در پی ورود به غار مذکور
به صورت اتفاقی با اشیا عتیقه و گرانبها مواجه می‌شود و پس از استخراج گنجینه که
با کمک دوستانش صورت گرفته، آن را تا مدت‌ها مدفون می‌کنند و بالاخره در حادثه‌ای،
قضیه لو رفته و جریان به اداره میراث فرهنگی لرستان منعکس می‌شود. غار کلماکره در
آذرماه سال 1368 مورد بازدید اکیپ کارشناسان میراث فرهنگی استان و جمعی از
کوهنوردان کرمانشاه قرار می‌گیرد.در زبان لری "کلما" به معنی
محل زندگی "کل" یا پازن و "کره" به معنی درخت انجیر وحشی است
و چون در دهانه این غار درخت انجیر وحشی قرار گرفته بدین نام مشهور گشته است، به
عبارت بهتر کلماکره یعنی غاری که محل زندگی کل وحشی بوده و درخت انجیری آن را فرا
گرفته است.ارتفاع غار از سطح زمین حدود 650 متر است. دهانه آن به طرف
دره‌ای عمیق گشوده شده و از منظرگاه آن می‌توان جلگه سیمره و کشکان را مشاهده کرد.
بر اساس مطالعات کمیته غارنوردی استان کرمانشاه، مساحت کلی فضاهای شناخته شده غار
در حدود 4300 متر و طول فضاهای متصل به هم و شناخته شده مسیر فعلی آن در حدود 670
متر و ورودی آن دهانه‌ای طبیعی است که در دل صخره و به سمت غرب دره باز می‌شود.
قسمت ورودی غار دارای فضایی به طول تقریبی 20 متر و به عرض حدود 8 متر است که پس
از طی کردن آن به چهار تالار نسبتاً گسترده که قطر دهلیزهای ارتباطی و پر پیچ و خم
این تالارها و برخی ورودی‌های حفرهای آن نزدیک به هشتاد سانتیمتر است، دست
مییابیم. ارتفاع تالارها و دهلیزهای غار بین 80 سانتیمتر تا
15 متر در نوسان است.
دهلیز اول که دارای پیچ و خم نسبتاً
زیادی است و بیش از 30 متر طول دارد، در ابتدای آن ستونهای
استلاگمیت و استلاکتیت به هم ریخته و شبیه بتکده‌ای است که بتهای آن در
هم شکسته شده است. در تالار اول آبچال کوچکی به شکل گشنیز وجود دارد که سطح آب آن
ثابت است و با برداشت آب مجدداً آب زیرزمینی نفوذ کرده و در سطح ثابتی قرار می‌گیرد.
دهلیزی کوچک به طول تقریبی 4 متر و به ارتفاع 3 متر تالار اول را به تالارهای بعدی
ارتباط می‌دهد.آویزهای شکوهمند و به اشکال مختلف و ستونهای رسوبی
مرمری تالارها که برخی از آنها کامل شده و تا ارتفاع 15 متری قد برافراشته و به
چکیده‌های سقف غار متصل گشتهاند، از جمله زیبایی‌های توصیف ناپذیر و
طبیعی این مکان شگفت انگیز هستند. قطر یکی از ستونهای تالار
سوم حدود 4 متر است.گیرایی منظره حیرت آور این ستونهای مرمری
و تلالو سطوح آذین بسته شده جانبی غار و وجود آب کافی در آن، احتمالاً در دورههایی از
تاریخ دل بستگیهایی را در انسان آن روزگار برانگیخته است به نوعی که گروههای انسانی
مختلفی در این غار زندگی کردهاند. علاوه بر اشیا کشف شده شواهدی
همچون دیوار چینی‌های دست ساز با سنگ و گچ و کاه گل و قطعات پراکنده سفال در تالار
اول و خمره‌های گذارده شده روی ستونهای دو تا سه متری استلاگمیت و قطعات
سفالین شکسته در تالار دوم و سوم نشانه وجود زندگی در این غار سحرآمیز است.
در تیر ماه ۱۳۷۱ خورشیدی رسول بشاش،
پژوهشگر ایرانی مأموریت یافت که تعدادی از کتیبه‌های اشیا منسوب به غار را مورد
مطالعه قرار دهد. وی موفق شد برای اولین بار نام یک خانواده‌ی سلطنتی گم شده و یک
سرزمین ناشناخته را معرفی کند، قطع نظر از دو کتیبه نوشته شده به خط آرامی کهن و
آشوری نو که ممکن است مورد اخیر از تاراج‌های نینوا به این مجموعه راه یافته باشد،
اسناد و مدارک متنوعی به دست آمده که به طور مطمئن نشان می‌دهد برای نگارش ظروف از
سبک و خط میخی عیلامی جدید سوم (۵۸۵ تا ۵۳۹ ق.م) استفاده شده و عقاید روشنی جهت
صحت و درستی کتیبه‌ها ابراز شده است. لمبرت نیز موفق شده تعداد زیادی از کتیبه‌های
مربوط به ظروف را قرائت کند. وی در یادداشتی مقدماتی به نام ۲۲ شخص برخورد کرده که
۴ تن از آنها عنوان شاهی دارند.قرائت کتیبه‌ها نشان می‌دهد که این اشیا
متعلق به سرزمین سمتی(ساماتوره ) بوده و بنیانگذار آن پادشاهی به نام
"آمیریش" فرزند "دابالا" است. این گنجینه به خوبی ثروت فوق‌العاده
این سلسله محلی را آشکار می‌سازد، بنابراین شاهانی که از کتیبه‌های موجود بر روی
اشیا غار کلماکره شناخته شده‌اند احتمالاً قلمرو کوچک قبایلی را در جنوب لرستان
فرمانروایی می‌کردند.
