ظهور یکباره وسقوط سریع پدیده شاندیز؛ نمونه‌ای از رشد جهشی در ساختار غیر شفاف اقتصاد

ظهور یکباره وسقوط سریع پدیده شاندیز؛ نمونه‌ای از رشد جهشی در ساختار غیر شفاف اقتصاد 15دی-93
رشد دامنه ی اختلافات ورقابت باندهای در حال جنگ قدرت وثروت جدی  و مهار ناپذیرشده است ، طوریکه حالت خودزنی به خود گرفته است.برای اینکه فاش وفعال کردن این چنین پرونده های فساد کل خلافت د اعشی ولایت فقیه از صدر تاذ یل آلوده به فسادرا زیر سئوال می برد.

ظهور یک‌باره و رشد جهشی بنگاه‌ها و نام‌ها در سپهر اقتصادی، نشانه‌ای است برای کارکرد نادرست مکانیزم‌های تولید و توزیع ثروت در جوامع چرا که تجربه نشان داده است در اکثریت قریب به اتفاق مواردی که یک بنگاه یا نام تجاری با رشدی سریع و غیرمتعارف همراه بوده اند، پس از مدتی شواهد و آثار فراوانی از تخلف، رانت و زد و بندهای سیاسی و اقتصادی در پس این رشد آشکار شده است.
کشور ما نیز متاسفانه از این قاعده مستثنی نبوده و نیست؛ خصوصا در سال‌های اخیر موارد متعددی مشاهده شده که یک نام تجاری یا فعال اقتصادی، یکباره در آسمان اقتصاد و تجارت ایران ظاهر شده و رشدی اعجاب‌آور داشته است. این نام‌ها اما غالبا پس از اندکی با اتهامات گوناگونی مواجه شده‌اند که از تخلفات گسترده آنان خبر داده است.ظهور و افول شهرام جزایری، بابک زنجانی و امیرمنصور آریا نمونه‌های روشنی از این اتفاق است که همگی گویای بیماری حاد رانتجویی و تخلف در ساختار اقتصادی کشور بحساب می‌آیند.
نمونه‌هایی اینچنینی تنها به نام افراد خلاصه نمی‌شود؛ گاه نیز نام بنگاه‌های اقتصادی و شخصیت‌های حقوقی از همین جنس به گوش می‌رسد. شرکت توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز نیز ظاهرا از همین نمونه‌ها است؛ شرکتی که بواسطه تبلیغات فراوانی و گوش خراشش در صدا و سیما و تیم‌های مختلف ورزشی متعلق به آن، طی سال‌های اخیر خود را به عنوان یکی از بنگاه‌های بزرگ فعال در حوزه گردشگری به افکار عمومی ایرانیان معرفی کرده است ولی اکنون طبل رسوایی آن به صدادرآمده است.
تاریخچه‌ای از یک پدیده
شرکت توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز در تاریخ 18 بهمن 1383 تحت شماره 22829 نزد اداره ثبت شرکت‌های مشهد تحت نام شرکت سرمایه‌گذاری کاوشگران سهام (سهامی عام) به ثبت رسید. در ادامه و در تاریخ 28 آبان 1387 با تصمیم مجمع عمومی فوق‌العاده نام شرکت به شرکت توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز (سهامی عام) تغییر یافت.این شرکت اکنون با مجموعه‌ای از تخلفات و انتقادات پیرامون سهام خود مانند پیش فروش غیر قانونی املاک و تبلیغات دروغ در رسانه‌ها روبرو شده است و شورای عالی معماری و شهرسازی در مصوبه‌ای به تخلفات آن در تضییع حقوق بیت المال و تخلفات ارضی دهها هکتاری در مشهد رسیدگی کرده و رئیس سازمان امور اراضی از توقف موقف ساخت آن در شاندیز خبر داده است. شرکت توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز یک شرکت ایرانی سهامی عام می‌باشد که در زمینه توسعه صنعت توریسم و گردشگری با سرمایه هزار و پانصد میلیارد ریال، فعالیت می‌کند.
شرکت‌های پدیده پارسیان توس، آریا دوام ساز شرق، ابنیه و ساختمان، بین‌الملل کیش، تجارت الکترونیک پدیده کیش، شهربازی پدیده شاندیز، تامین و توزیع کالای پدیده و باشگاه فرهنگی و ورزشی پدیده از جمله زیرمجموعه‌های اقماری این شرکت هستند. افتتاح مجموعه‌های پدیده شاندیز در مشهد با زیربنای 10 هزار متر مربع و تهران با زیر بنای 2 هزار و پانصد متر مربع، ساخت و افتتاح بزرگترین رستوران سرپوشیده جهان و بازار بزرگ کیش با زیربنایی بالغ بر20 هزار متر مربع و افتتاح یکی از بزرگترین هایپر مارکتهای جهان در زمینی به وسعت 22 هزار متر مربع در مرکز تعطیلات و سرگرمی پدیده شاندیز مشهد، از جمله فعالیت‌های به اتمام رسیده گروه شرکت‌های پدیده است.
تشکیل پرونده قضایی و برخورد دادستانی در دی ماه 1393
قاضی «غلامعلی صادقی» دادستان عمومی و انقلاب مشهد در 8 دی ماه 1393 از پلمپ دفاتر غیر قانونی خرید و فروش سهام شرکت پدیده در مشهد خبر داد. وی گفت: «دفاتر دلالی 2شرکت «تبرک» و «پردیسبان» پلمب شد و دفاتر غیر قانونی ودلالی شرکت بزرگ سرمایه‌گذاری «پدیده» به طور کامل و در اقدامی هماهنگ با ضابطان دستگاه قضایی پلمب شد. افرادی که به عنوان دلال و با تاسیس دفاتر غیر قانونی فروش سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری فعالیت می‌کنند با تبلیغات فریبنده ارزش سهام رابه طور غیر واقعی و به اصطلاح بادکنکی بالا می‌برند و بدین ترتیب صدمات جبران ناپذیری رابه اقتصاد کشور و تولید سرمایه‌گذاری واقعی وارد می‌کنند. ظاهرا دفاتر اصلی این شرکت‌ها پلمپ نشده و فقط دفاتر دلالی سهام پلمپ شده اما دفاتر اصلی برای پاسخگویی به مردم باز نگاه داشته شده است. بازپرس شعبه 904 دادسرای عمومی و انقلاب مشهد نیز گفت که خرید و فروش سهام این شرکت در خراسان ممنوع شده است.حیدری در گفت‌و‌گو با میزان خبرگزاری قوه قضاییه گفت: فعالیت دفا‌تر اصلی شرکت پدیده شاندیز بر اساس دستور دادستان ممنوع شده است. به دلیل اینکه سرمایه و پول مردم در این شرکت‌ها وجود دارند پلمپی صورت نگرفته اما این شرکت‌ها حق خرید و فروش ندارند.» سید مرتضی بختیاری معاون امنیتی، سیاسی دادستان کل کشور در 10 دی ماه 1393 گفت: با توجه به درخواست دادستان عمومی و انقلاب مشهد مقدس از دادستان کل کشور در رابطه با تخلفات مالی صورت گرفته در شرکت‌های پدیده شاندیز، تبرک و پردیسبان، که پرونده قضایی آنان در شعبه 904 بازپرسی دادسرای انقلاب اسلامی مشهد در حال بررسی است، طبق دستور دادستان کل کشور؛ صدا و سیما، رسانه‌های نوشتاری، دیداری و گفتاری، شهرداری‌ها، فرودگاه‌ها، راه آهن و تمام معابر از درج و انتشار هر گونه آگهی تبلیغاتی و تجاری در مورد این شرکت‌ها منع شدند و این دستورالعمل طی نامه کتبی به ریاست سازمان صدا وسیما، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزیر مسکن، راه و شهرسازی اعلام شده است.
دفتر نمایندگی موسسه پشتیبانی پدیده شاندیز در قزوین نیز 9 دی ماه به دستور دادستان قزوین پلمپ شده بود. پیش از این نیز برخی وکلا اقدام پدیده در خرید و فروش سهام از طریق سایت را غیر قانونی دانسته بودند. امیر خجسته، رئیس کمیسیون شوراها و امور داخلی کشور مجلس شورای اسلامی نیز خواستار برخورد با فروش سهام توسط این شرکت شده بود.
سهام پدیده شاندیز
شرکت ابنیه پدیده شاندیز، مجری و مالک تمام پروژه‌های ساختمانی مجموعه پدیده، با هدف ساخت بزرگترین مجموعه چند منظوره تفریحی و گردشگری کشور، اقدام به جذب مشارکت و سرمایه‌گذاری، در قالب فروش سهام نموده است و تعداد کل سهام این شرکت، یک و نیم میلیارد سهم می‌باشد. شاخص رشد سهام پروژه پدیده شاندیز از آبان 88 تا شهریور 1390، رشد 50 درصدی را تجربه کرد و با آغاز عملیات اجرایی در مهرماه 90 با جهش 130درصدی رو به رو شد. در سال 1390 با وجود رکود در بخش ساختمان، قیمت سهام پدیده 275 درصد رشد داشته است.در سال 1391، سهام پدیده شاندیز با افزایش 134 درصدی، سود بالایی را به سمت سهامداران خود روانه کرد و در سال 1392 باز هم سهام پدیده، سیر صعودی حدوداً 130 درصدی را ادامه داد. با این حال سود مورد ادعای این شرکت حبابی و غیر واقعی ارزیابی شده و درباره آثار آن هشدار داده شده بود.سایت اقتصاد آنلاین نیز ضمن بررسی چگونگی فروش سهام در این هلدینگ نوشت که قیمت سهام این شرکت 4 برابر گرانتر از ارزش واقعی آن است.
قیمت هر سهمی که مردم 8 هزار تومان می‌خرند، در حدود 1700 تومان برآورد شده است. این رقم صرفا در مقام مقایسه و به عنوان خوشبینانه‌ترین برآورد کارشناسی از قیمت عادلانه سهم ارائه شده است... در ابتدا 100٪ سهام این شرکت به «شرکت توسعه بین‌المللی صنعت گردشگری پدیده شاندیز» تعلق داشت ولی در این بازه 5 ساله در حدود 15٪ آن به مردم واگذار شده است اما رشد جالب این شرکت مردم را ترغیب به خرید درصد بیشتری از این سهام می‌کند. لازم است بدانید با این تفاسیر(1٫5 میلیارد برگ سهم 8132 تومانی) ارزش بازاری این شرکت یعنی «شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز» به رقم جالب 12 هزار و 200 میلیارد تومان رسیده است. برای اینکه مقیاس مناسبی در ذهنتان از این بزرگی ایجاد شود بد نیست بدانید بانک صادرات به عنوان سومین بانک بزرگ سیستم بانکداری کشور ارزش بازاری معادل 4600 میلیارد تومان در بورس تهران دارد و یا در صنعت مشابه یعنی صنعت ساختمان شرکتهای «سرمایه‌گذاری مسکن» و «بین‌المللی توسعه ساختمان» به عنوان دو هلدینگ بزرگ ساختمان ساز کشور ارزش بازارهایی به ترتیب 517 میلیارد و 406 میلیارد تومان دارند و در سالهای مالی ماقبلشان در تلفیق به ترتیب سودهای 102 و 93 میلیاردی محقق نموده‌اند، این در حالیست «شرکت ابنیه و ساختمان پدیده شاندیز» در سال مالی قبل سودی تنها معادل 46 میلیارد تومان محقق نموده است. در واقع این شرکت نسبت قیمت به درامدی معادل 263 مرتبه دارد در حالی که این نسبت برای شرکتهای مذکور در بورس به ترتیب 4٫7 و 3٫9 می‌باشد!
همچنین سایت بورس نیوز هم چگونگی فروش سهام این شرکت در وبگاهی به آدرس Shandizstocks.ir را مورد نقد قرار می‌دهد. کارشناسان می‌گویند این شرکت از شیوه بمباران تبلیغاتی و تعیین ارزش سهام توسط مدیریت و سایر روش‌ها برای بالابردنارزش سهام خود به طور غیر واقعی سود می‌برد.
سیاهه‌ای از تخلفات
شرکت شاندیز اکنون در پرونده خود فهرست بلندبالایی از تخلفات را ثبت کرده است.
در اختیار گرفتن دهها هکتار زمین
رئیس سازمان اراضی کشاورزی اعلام کرد که شرکت پدیده شاندیز 45 هکتار از اراضی خارج از محدوده را در اختیار گرفته و سپس برای قانونی کردن این تخلف این اراضی را به شهر ملحق کرده است. بررسی‌های وبگاه صبحانه نشان می‌دهد، شورای عالی شهرسازی و معماری ایران در دو جلسه رسمی خود در مورخه 23 دی ماه و 7 بهمن ماه، زوایای مختلف حقوقی و فنی این پروژه را مورد بررسی قرار داده و تصمیمات مهمی درباره آن اتخاذ کرده است که بخشی از این تصمیمات، در قالب نامه شماره "61227/300 " در تاریخ 28 دی ماه، به استاندار خراسان رضوی رسما ابلاغ شده است.
تبلیغات غیرواقعی
تابناک در شهریور 1392 نوشت که به دلیل دروغگویی در تبلیغات شرکت پدیده از تبلیغ در صداوسیما منع شده است همچنین تبلیغات این شرکت در لیگ برتر نیز با حکم قضایی ممنوع شد. این اقدام با شکایت وزارت راه و شهرسازی از این شرکت صورت گرفت. در تبلیغات این طرح بزرگ بزرگ‌ترین پروژه این شرکت به نام «شهر پدیده شاندیز» معرفی می‌شود این در حالی است که طبق ماده چهارم «قانون تعاریف و ضوابط تقسیمات کشوری» شهر محلی است با حدود قانونی که در محدوده جغرافیایی مشخص. از طرف دیگر در همین تبلیغ تلویزیونی فردی نشان داده می‌شود که به عنوان شهردار شهر به توضیح درباره ویژگی‌ها و اقدامات انجام شده برای تاسیس شهر پدیده می‌پردازد، در حالی‌که شهرهای جدید باید زیر نظر مدیرعامل اداره شوند. جدا از موضوع تبلیغات موضوع اقدامات غیرقانونی شرکت پدیده شاندیز و پیش فروش غیرقانونی واحدهای ساختمانی آن هم مطرح است. به نحوی که در تاریخ 21 مردادماه سال جاری وزارت راه و شهرسازی طی نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه اعلام می‌کند: نظر به شکایت اداره کل راه و شهرسازی استان خراسان رضوی از اقدامات شرکت پدیده شاندیز موضوع در دادسرای مشهد مطرح شده است و دادسار معاونت پیشگیری از وقوع جرم تحقق جرم را اعلام کرده و دستور توقف تبلیغات رسانه‌ای در این مورد را به صدا و سیما و وزارت فرهنگ و سازمان ورزش و جوانان ارسال کرده است. این در حالی است که هنوز صدا و سیما همچنان در حال تبلیغات این پروژه است. این گزارش و نامه در حالی به آیت‌الله صادق آملی لاریجانی ارائه شده که در ذیل نامه آمده است یکی از وکلای پدیده از نزدیکان مسئولان حوزه قضایی شاندیز است برای همین احاله پرونده کیفری پس از ثبت به حوزه قضایی دادگستری مشهد ضروری است؛ لذا درخواست ثبت کیفری این پرونده را داریم.دادیار حوزه معاونت پیشگیری از وقوع جرم مشهد هم طی نامه‌ای به رئیس صدا و سیما، وزیر ارشاد، وزیر ورزش و جوانان، شهردار مشهد و مدیرکل میراث فرهنگی مشهد و وزیر راه و شهرسازی می‌نویسد: پیرو نامه قبلی در مورد ممانعت از پخش تبلیغات شرکت پدیده شاندیز متاسفانه شاهد تبلیغات گسترده‌تر این شرکت بعد از صدور دستور قضایی در صدا و سیما و مطبوعات و میادین ورزشی بودیم؛ لذا علت پخش تبلیغات این شرکت را در اسرع وقت به این حوزه اعلام کنید.محسن پهلوان به عنوان مشهورترین فرد در میان مجریان این پروژه بزرگ، در گفتگو با یک مجله، تاکید می‌کند که "بازی تبلیغات را از یک گروه قدرتمند به نام «ارمغان بهزیستی» یاد گرفتم که یک تیم بازرگانی فرانسوی هم پشت ماجرا بود." وی با اشاره به شیوه تبلیغات خود تاکید می‌کند که در ایام افتتاح یک رستوران کاری کرده است که "هرکسی از خواب بیدار می‌شد، نام رستوران «شاندیز» را می‌شنید. اگر کسی روزنامه را باز می‌کرد، تبلیغ رستوران بود. در رادیو، تبلیغ رستوران را می‌شنید. در تلویزیون، تبلیغ رستوران را می‌دید... یک جور بمباران تبلیغاتی بود."
پیش فروش بدون مجوز
دو ماه قبل وزارت راه و شهرسازی نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه داده بود که در آن آمده است: شرکت توسعه بین‌الملل شاندیز در مغایرت با ماده 9 قانون منع فروش واگذاری اراضی مسکونی مصوب 1381 و ماده 21 قانون پیش فروش ساختمان اقدام به پیش‌فروش ساختمان کرده است و این اقدام در حالی است که بر اساس قانون درج تبلیغات بدون مجوزهای لازم جرم محسوب می‌شود.
توقیف موقت فعالیت به دلیل تخلفات
شورای‌عالی شهرسازی و معماری کشور طی برگزاری دو جلسه در تاریخ 28 دی ماه 92 و 12 بهمن 92 با اعزام نمایندگان خود دستور توقف بخشهای اجرا نشده پروژه ساخت شهرک چندمنظوره پدیده شاندیز را صادر کرد. همچنین قباد افشار رئیس سازمان امور اراضی طی تشکیل پرونده و ارجاع آن به شورای عالی حفظ حقوق بیت‌المال، ادامه ساخت این پروژه را به طور موقت و به دلیل انجام ندادن مراحل اداری و عدم پرداخت حقوق بیت‌المال متوقف اعلام کرد.به گفته رئیس سازمان امور اراضی پروژه شهرک تماشا در تهران نیز بدلیل حق اجازه ساخت‌وساز در منابع ملی و کشاورزی را نداشته‌اند به صورت کامل متوقف و ضمن جریمه مجری طرح، پروژه به صورت کامل تخریب شده است.[25]در عین حال جواد رجب زاده شهردار شاندیز که مجوزهای خلاف قانون را صادر کرده بود طی مصاحبه‌ای ضمن اعتراف به عدم پرداخت حقوق بیت المال در پروژه پدیده ادعا کرد «بحث پروژه پدیده شاندیز در رابطه با ساخت و ساز یک موضوع داخل استانی است و مدیران استان خراسان رضوی باید اعلام موضع کنند نه جهاد کشاورزی. موضوع پدیده شاندیز به استانداری خراسان رضوی، سازمان مسکن و شهر سازی این استان و شهرداری شاندیز مربوط می‌شود.» به گفته وی پروژه در حال اجراست. چندی بعد برخی رسانه‌ها از ضعف شورایعالی شهرسازی که قادر به متوقف کردن تخلفات کارتل‌های ساخت و ساز همچون شرکت ایرانیان اطلس و... نیست انتقاد کرد.
همکاری با شرکت بریتانیایی ایتکینز
شرکت پدیده شاندیز در ساخت مجموعه شاندیز مشهد با شرکت ساختمانی اتکینز WS Atkins plc همکاری داشته است. این شرکت بریتانیایی در ساخت و سازهایی که دولت عربستان سعودی در اماکن مقدس مسلمانان در مکه انجام داده است مشارکت داشته است. برخی وبگاه‌های ایرانی این شرکت را بدلیل طراحی‌هایی که مسجدالحرام صورت داده مورد انتقاد شدید قرار داده‌اند و همکاری شرکت پدیده با این شرکت را مورد سوال می‌دانند.